iii Daftar Isi TINJAUAN MATA KULIAH ............................................................... ix Modul 1: RUANG LINGKUP DAN PERKEMBANGAN EKOLOGI LAUT ............................................................... Kegiatan Belajar 1: Ruang Lingkup Ekologi Laut ............................. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 1.1 1.4 1.10 1.10 1.11 Kegiatan Belajar 2: Perkembangan Ekologi Laut ............................. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 1.13 1.18 1.19 1.19 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ……………..……………...... DAFTAR PUSTAKA ……………………….……………………….. 1.21 1.22 Modul 2: LAUTAN SEBAGAI HABITAT ORGANISME LAUT Kegiatan Belajar 1: Struktur dan Bentuk-bentuk Dasar Lautan ......... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 2.1 2.3 2.10 2.11 2.11 Kegiatan Belajar 2: Zona-zona Biologis di Lingkungan Lautan ........ Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ………………………….………...................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 2.13 2.17 2.17 2.17 iv Kegiatan Belajar 3: Laut-laut di Kepulauan Indonesia ...................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ………………………….………...................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 2.20 2.25 2.25 2.25 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ……………………………… DAFTAR PUSTAKA ………………………………………………... 2.27 2.28 Modul 3: FAKTOR FISIKA DAN KIMIA LAUTAN ................ Kegiatan Belajar 1: Sifat Fisika Air Laut ........................................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ..……………………………………................................. Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 3.1 3.3 3.12 3.13 3.13 Kegiatan Belajar 2: Komposisi Kimia Air Laut ............................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 3.15 3.25 3.25 3.26 Kegiatan Belajar 3: Gerak Air dalam Lautan ..................................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 3.28 3.43 3.43 3.44 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ………………….................... DAFTAR PUSTAKA …………………………………………….….. 3.46 3.47 Modul 4: ORGANISME DALAM LINGKUNGAN LAUT ........ Kegiatan Belajar 1: Penggolongan Organisme Laut Berdasarkan Filogenetik dan Ekologi ...................................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 4.1 4.3 4.16 4.16 4.17 v Kegiatan Belajar 2: Adaptasi dan Respons Organisme Laut terhadap Faktor Fisika dan Kimia Lingkungan ................ Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 4.19 4.28 4.28 4.29 Kegiatan Belajar 3: Diversitas Biotik dalam Lingkungan Laut ......... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 4.31 4.37 4.38 4.38 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF …………………………........ DAFTAR PUSTAKA ………………………………………………... 4.40 4.41 Modul 5: PLANKTON DAN PRODUKSI DALAM LINGKUNGAN PELAGIK ......................................... Kegiatan Belajar 1: Komponen-komponen Plankton dalam Lingkungan Pelagik ........................................... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 5.3 5.28 5.29 5.29 Kegiatan Belajar 2: Distribusi Plankton dalam Lingkungan Pelagik .. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 5.31 5.42 5.43 5.43 Kegiatan Belajar 3: Produksi Plankton dalam Lingkungan Pelagik Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 5.45 5.58 5.59 5.59 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ……..……………………...... DAFTAR PUSTAKA ………………..………………………………. 5.61 5.62 5.1 vi Modul 6: BENTOS DAN PRODUKSI DALAM LINGKUNGAN BENTIK ............................................ Kegiatan Belajar 1: Bentos Dalam Lingkungan Littoral ................... Latihan .................................................................................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 6.1 6.3 6.30 6.30 6.31 Kegiatan Belajar 2: Bentos dalam Lingkungan Paparan Benua .......... Latihan .................................................................................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 6.33 6.42 6.42 6.42 Kegiatan Belajar 3: Produksi Bentos di Dasar Laut ........................... Latihan .................................................................................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 6.45 6.49 6.50 6.50 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF …..............………………...... DAFTAR PUSTAKA ……………..……………………………......... 6.52 6.53 Modul 7: TERUMBU KARANG ................................................. Kegiatan Belajar 1: Biologi Terumbu Karang ................................. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 7.1 7.3 7.18 7.19 7.19 Kegiatan Belajar 2: Struktur Terumbu .............................................. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 7.22 7.28 7.28 7.29 vii Kegiatan Belajar 3: Struktur Komunitas dalam Terumbu Karang .... Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 7.31 7.43 7.44 7.44 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ...……………………….....… DAFTAR PUSTAKA ……………..…………………………………. 7.47 7.48 Modul 8: NEKTON ...................................................................... Kegiatan Belajar 1: Biologi Ikan dan Migrasi pada Nekton .............. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 8.1 8.5 8.24 8.24 8.25 Kegiatan Belajar 2: Dinamika Populasi ............................................. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 8.27 8.38 8.38 8.39 Kegiatan Belajar 3: Produksi Nekton ................................................ Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ……………………………..……................................ 8.41 8.46 8.46 8.47 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ……………………………… DAFTAR PUSTAKA ……………..…………………………………. 8.49 8.50 Modul 9: EKOSISTEM LAUTAN ............................................... Kegiatan Belajar 1: Struktur Trofik dalam Lingkungan Laut ............ Latihan …………………………………………................................. Rangkuman ……………………….…………...................................... Tes Formatif 1 ……………………………..……................................ 9.1 9.4 9.9 9.10 9.10 viii Kegiatan Belajar 2: Aliran Energi dalam Lingkungan Laut .............. Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 2 ……………………………..……................................ 9.12 9.16 9.17 9.17 Kegiatan Belajar 3: Bakteri dan Siklus Nutrien dalam Ekosistem Lautan ................................................................ Latihan …………………………………………................................. Rangkuman …………………………………....................................... Tes Formatif 3 ...................................................................................... 9.19 9.34 9.34 9.35 KUNCI JAWABAN TES FORMATIF ................................................ DAFTAR PUSTAKA ........................................................................... DAFTAR RIWAYAT PENULIS ......................................................... 9.37 9.38 9.39