BAB I BUBUKA A. Purwaka Masalah Dina raraga ngadeketkeun rasa, rumasa ka budaya sunda sareng ningali tina peraturan daerah jawa barat no…ngayaan budaya sunda, abdi saparakanca bade medarken lalakon anu aya kakaitannana jeung budaya sunda. Kumargi kitu peranan kaum muda peryogi pentingna, kusabab saha deui anu bade mumule budaya urang lamun lain urang sorangan. Mungkin tos cunduk kana waktu ninggng kana mangsana, yen budaya sunda kedah mencrang deui sapertos pada tahun 1980an, anu ngrnaan jeung tari jaipong tea. B. Rumusan Masalah 1. Naon budaya sunda? 2. Kumaha sajarah budaya sunda? 3. Naon bae ageman anu aya di tatar sunda ? 4. Dimana sastra jeung aksara sunda ayena ? C. Ngabahas Masalah 1. Sajarah budaya Sunda 2. Pupuh cianjuran nu aya kaitannana jeung Budaya Sunda 3. Warisan – warisan Sesepuh ngenaan budaya sunda. D. Tujuan 1. Ngenalkeun leuwih deket budaya sunda ka urang sunda 2. Ngenalkeun leuwih deket budaya sunda ka Salain urang sunda 3. Ngajadikeun budaya sunda sebagai kabanggaan bangsa 4. Nambah elmu ngenaan budaya nu tos aya jeung nu bade di ayakeun. 1 E. Manfaatna 1. Leuwih dedeh ka budaya urang 2. Nambah wawasan kabangsaan 3. Nambah elmu dina raraga riset jeung teknik nyusun makalah 4. Ngaraketkeun khususna ka sapapada urang sunda umumna ka bangsa Indonesia. F. Cara Ngumpulkeun Data 1. Metode ningali langsung tempatna. Kanggo gumpulkeun data-data atawa informasi-informasi anu dibutuhken abdi saparakanca ngalakukeun pengamatan langsung ka daerah sabuderen bumi jeung mirengkeun informasi-informasi sacara langsung ti narasumber 2. Cara Undakan Kanggo gumpulkeun data-data atawa informasi-informasi anu dibutuhken sacara undakan, abdi saparakanca maca buku-buku anu aya kaitanana jeung budaya sunda. 3. Cara Tatarosan Ngange cara naros langsung ka sesepuh, pinisepuh, atawa anu disepuhkeun nu aya gantar kakaitanana jeung budaya sunda. G. Waktu sinareng tempat kagiatan Dinten : Senin Kaping : 14 Maret 2016 Wedal : 12.00 – 17.00 WIB Tempat :Wilayah Kecamatan Pamijahan khususna Desa Ciasmara. 2 BAB II PEDARAN A. Budaya Sunda Budaya Sunda nya éta budaya nu dipimilik ku urang Sunda. Najan budaya Sunda loba nu nyaruakeun jeung budaya tatanggana di Nusantara/Indonésia, tetep baé loba bédana. Misalna dina seni tembang Cianjuran, nu najan lirikna loba nu nyokot tina dangding, jeung najan asalna mémang tina seni vokal Jawa, tapi kamekarannana ayeuna geus bisa disebut lain-lainna deui dibanding jeung seni karawitan Jawa. Kasadaran sajarah urang Sunda geus aya ti jaman baheula. Hal ieu, misalna, kaunggel dina naskah basa Sunda Kuna Amanat Galunggung nu mangrupakeun amanat Rakéyan Darmasiksa, raja Sunda nu maréntah taun 1175 - 1297, ka turunan sarta sakumna urang Sunda, nu unina "Hana nguni hana mangke, tan hana nguni tan hana mangke. Aya ma beuheula aya tu ayeuna, hanteu ma beuheula hanteu tu ayeuna. Hana tunggak hana watang, tan hana tunggak tan hana watang. Hana ma tunggulna aya tu catangna". nu hartina, "Aya bareto aya jaga, lamun teu aya bareto moal aya jaga. Aya baheula aya ayeuna, lamun teu aya baheula moal aya ayeuna. Aya iteuk aya dahan, lamun teu aya iteuk moal aya dahan. Lamun aya tunggul tangtu aya urut tangkalna". Naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian nyebutkeun ngeunaan ayana rupa-rupa kamonésan dina widang kabudayaan, di antarana mémén (dalang), paraguna (ahli karawitan), hémpul (ahli kaulinan), prépantun (juru pantun), lukis (seni batik), jeung darmamurcaya (juru basa nu ahli rupa-rupa basa deungeun). Dina naskah éta ogé kasebut sababaraha carita, lakon pantun, jeung kitab pusaka kaagamaan, nu ngabuktikeun yén dina mangsa harita kasusastran tulis Sunda geus mekar. Gedé kamungkinanana yén jenis sastra mangsa harita mah lolobana dina wangun sastra lisan, kayaning jampé-jampé, pupujian, lagu-lagu kaulinan, kawih jeung carita pantun, jeung carita biasa. Budaya Sunda Ti Wikipédia, énsiklopédia bébas basa Sunda Luncat ka: pituduh, sungsi 3 Budaya Sunda nya éta budaya nu dipimilik ku urang Sunda. Najan budaya Sunda loba nu nyaruakeun jeung budaya tatanggana di Nusantara/Indonésia, tetep baé loba bédana. Misalna dina seni tembang Cianjuran, nu najan lirikna loba nu nyokot tina dangding, jeung najan asalna mémang tina seni vokal Jawa, tapi kamekaranana ayeuna geus bisa disebut lain-lainna deui dibanding jeung seni karawitan Jawa. B. Sajarah Kasadaran sajarah urang Sunda geus aya ti jaman baheula. Hal ieu misalna, kaunggel dina naskah basa Sunda Kuna Amanat Galunggung nu mangrupakeun amanat Rakéyan Darmasiksa, raja Sunda nu maréntah taun 1175 - 1297, ka turunan sarta sakumna urang Sunda, nu unina "Hana nguni hana mangke, tan hana nguni tan hana mangke. Aya ma beuheula aya tu ayeuna, hanteu ma beuheula hanteu tu ayeuna. Hana tunggak hana watang, tan hana tunggak tan hana watang. Hana ma tunggulna aya tu catangna". nu hartina, "Aya bareto aya jaga, lamun teu aya bareto moal aya jaga. Aya baheula aya ayeuna, lamun teu aya baheula moal aya ayeuna. Aya iteuk aya dahan, lamun teu aya iteuk moal aya dahan. Lamun aya tunggul tangtu aya urut tangkalna". Naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian nyebutkeun ngeunaan ayana rupa-rupa kamonésan dina widang kabudayaan, di antarana mémén (dalang), paraguna (ahli karawitan), hémpul (ahli kaulinan), prépantun (juru pantun), lukis (seni batik), jeung darmamurcaya (juru basa nu ahli rupa-rupa basa deungeun). Dina naskah éta ogé kasebut sababaraha carita, lakon pantun, jeung kitab pusaka kaagamaan, nu ngabuktikeun yén dina mangsa harita kasusastran tulis Sunda geus mekar. Gedé kamungkinanana yén jenis sastra mangsa harita mah lolobana dina wangun sastra lisan, kayaning jampé-jampé, pupujian, lagu-lagu kaulinan, kawih jeung carita pantun, jeung carita biasa. 4 C. Ageman Bukti-bukti sajarah nu geus kagali ngeunaan ageman urang Sunda baheula bisa ditapsirkeun tina sababaraha naskah: * Séwaka Darma * Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian Kahirupan jaman harita raket pisan pakaitna jeung kapercayaan tur kagiatan kaagamaan. Agama anu dianut nyoko kana ajaran agama Hindu jeung agama Buda anu asalna ti India. Eta dua agama asup ka Tatar Sunda ti jaman karajaan Tarumanagara keneh. Bukti-bukti anu kapanggih ngeunaan eta hal, saperti candi Cangkuang di Garut, candi Batujaya jeung Cibuaya di Karawang, patung Buda di Talaga (Majalengka), arca Siwa di Kendan (Bandung). Sok sanajan kitu, dibandingkeun jeung pangaruh agama Hindu/Buddha anu tumerap di Tanah Jawa (Mataram, Kediri, Singasari, Majapahit), pangaruh eta dua agama di Tatar Sunda kaasup leutik pisan. Titinggal mangrupa patilasan punden berundak, kabuyutan, arca tipe Polinésia, jeung naskah nembongkeun yen sabagian gede masyarakat Sunda jeung Galuh ngagem agama Jatisunda, nya eta agama hasil sinkretisme kapercayaan ka arwah luluhur, ajaran Hindu, jeung ajaran Buddha. Dina ieu hal urang Sunda alam harita geus ngabogaan konsep sorangan ngeunaan kaagamaan anu ngurung tilu hal, nya eta (1) kapangeranan, (2) kahirupan sanggeus nyawa ninggalkeun raga, jeung (3) cara-cara pikeun nyalametkeun diri boh keur salila kumelendang di ieu dunya boh keur hirup jaga di aherat. Tilu dewa (Trimurti) anu dianggap pangeran pangluhurna ceuk agama Hindu (Brahma, Wisnu, Syiwa), nurutkeun ajaran Jatisunda, perenahna sahandapeun sanghyang. Jadi, sanghyang minangka unsur kakawasaan anu pangluhurna. Sanghiyang nyiptakeun alam sagemblengna. Sanghiyang ngatur sakumna mahluk. Sacara mutlak Sanghiyang nyekel kakawasaan di jagat raya. Tempat dumuk Sanghiyang di Kahiyangan anu pernahna di luar alam dunya ieu. Kahyangan téh alam anu suci, sepi, tur langgeng taya gangguan kahirupan dunya. Asup ka alam Kahyangan katut hirup ngahiji sareng Hyang sabada nyawa ninggalkeun raga mangrupa panyileukan manusa, sabab nya di dinya 5 nyampak kabagjaan abadi. Eta panyileukan bisa kahontal, upama manusa salila hirupna di alam dunya ngagungkeun tur nyembah Hiyang sarta loba nyieun kahadean ka sasama manusa, laku lampahna hade luyu jeung pancen hirupna. Kasalametan jeung kabagjaan hirup di alam pawenangan (dunya) jeung di alam kalanggengan (aherat) gumantung kana ajen tapa hiji jalma anu dilakonan salila hirupna di alam dunya. Tapa teh nya eta garapan gawe nurutkeun kaahlian jeung pagawean masing-masing. Lamun tapana hade tur daria, kahirupan di dunya jeung di aheratna oge pinanggih kasalametan jeung kabagjaan. Tapi sabalikna, lamun tapana goreng, kahirupanana oge bakal tinemu jeung kacilakaan katut katunggaraan boh di dunya boh di aherat. D. Basa, aksara, jeung sastra Salian ti naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian, naskah-naskah séjén ti jaman nu leuwih anyar salaku bukti kasusastran Sunda nu aya di Musieum Pusat Jakarta di antarana Carita Parahyangan, Carita Waruga Guru, jeung Carita Ratu Pakuan. Saasupna pangaruh Jawa (Mataram Islam) dina abad ka-17, di masarakat Sunda tumuwuh bentuk wawacan nu ditulis dina aksara Cacarakan. Aksara Arab gé mimiti dipaké pikeun nulis basa Sunda. Ku datangna bangsa Éropa, utamana dina munggaran abad ka-19, aksara Latin ogé mimiti dipiwanoh jeung dipaké. Beuki dieu, dina panungtungan abad ka-19, cara nulis nurutkeun ajén-inajén modérn mimiti dipaké ku Muhamad Musa: méré tanda baca dina tulisan Cacarakan jeung mimiti dipakéna aksara Latin. Taun 1912, aturan nulis basa Sunda ku aksara Latin dijieun ku Ardiwinata spk. Percitakan ogé mimiti dipaké. Wujud sastra Kulon samodél roman jeung carpon ogé mimiti dipikawanoh. Kalawarta Sunda mimiti medal awal abad ka-20. 6 BAB III PANUTUP Jadi salaku urang sunda tos tangtu urang kedah mumule sagala anu aya dikebudayaan Sunda. Saha deui anu arek ngalestarikeun budaya Sunda uapami lain urang sadaya salaku katurunanana. Komo urang sadaya salaku budak ngora anu bade ngalajengkeun garis katurunan sesepuh urang sadaya. Sajalan sinareng program nu ti inohong, nu ayena keur di gembar-gemborkeun, yen Budaya Sunda kedah langgeng ulah nepi kageser ku budaya batur, nu akhirna uran sunda teu ngagaduhan budaya. + Kamana Atuh Ari Urang Sunda ?” A. Kacindeukan Budaya Sunda nya éta budaya nu dipimilik ku urang Sunda. Kasadaran sajarah urang Sunda geus aya ti jaman baheula. Hal ieu, misalna, kaunggel dina naskah basa Sunda Kuna Amanat Galunggung nu mangrupakeun amanat Rakéyan Darmasiksa, raja Sunda nu maréntah taun 1175 - 1297, Bukti-bukti sajarah nu geus kagali ngeunaan ageman urang Sunda baheula bisa ditapsirkeun tina sababaraha naskah: * Séwaka Darma * Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian Salian ti naskah Sanghyang Siksa Kanda ng Karesian, naskahnaskah séjén ti jaman nu leuwih anyar salaku bukti kasusastran Sunda nu aya di Musieum Pusat Jakarta di antarana Carita Parahyangan, Carita Waruga Guru, jeung Carita Ratu Pakuan B. Saran Urang Sunda Kedah Ngahiji Kangge ngahontal cita – cita leluhur anu atos dipaparkeun dina kidung kawih cianjuran, urang ulah cicing, urang kedah maju dina sagalana ambeh ulah terus aya dihandap. Hayu batur sauyunan ngawangunnegeri tatar sunda, ulah nepi ka aya basa jeung carita anu judulna “ Kamana Ari Urang Sunda “. 7 DAFTAR PUSTAKA Wikipedia: 2011 Budaya Sunda Founder Jimmy Walles Inter Media 2011 Bentuk Kujang KPM Galuh Rahayu Ciamis-Yogya 8