ANALISIS KRITIK SASTRA CERKAK BURUH TEBANG DENING YOFI PRAYOGA Kharisma Maulida Kurniasari 17020114004 Jurusan Pendhidhikan basa lan sastra jawi,Universitas Negeri Surabaya’17 [email protected] Mega Dwi Arashanty 17020114023 Jurusan Pendhidhikan basa lan sastra jawi,Universitas Negeri Surabaya’17 [email protected] 1. PAMBUKA Ing kauripan manungsa jaman samenika, ora ucul saka masalah-masalah sosial. Ana saperangan pawongan sing ngadepi masalah kanti cara dipublikasina uga ana sing dituangna ing sajroning karya mligine karya sastra. Karya sastra miturut Sumardjo lan Saini( 1997:3-4) maringi pamawas yen sastra yaiku rasa ungkapan saka pribadhi manungsa arupa pangrasa,pamikir, ide uga semangat kang di gambarake kanti alat basakang endah. Miturut panliti dhewe, karya sastra yaiku salah sawijining pamikiran panulis kang dituangake ing sajroning karya sastra uga dikemas kanti apik, endah lan nggadahi teges. Sajroning karya sastramesthi ana nilai-nilai becik kang kinandhut kang bisa migunani tumrap pamacane. Nalika nulis, panulis mesthi mbutuhake ide utawa gagasan sing bisa dilebokake sajroning karyane. Salah sawijining cara umum kanggo munculake ide yaiku kanti ngamati kahanan, kedadeyan utawa konflik-konflik sosial banjur di bungkus kanti basa kang endah. Karya sastra ora bisa ucul saka pengaruh masalah sosial ing sakiwa tengene panulis. Panulis mbutuhake imajinasi salah sawijine bisa saka ngematake masalah-masalah sosial ing sakiwa tengene. Babagan menika bisa paring aweh ide kagem panulis damel nulis karya sastrane. Wujud saka karya satra kuwiakeh banget, salah sawijining tuladhane karya sastra yaiku cerkak utawa crita cekak. Ing kene, kita arep bahas babagan cerkak kang dideleng kanti teori strukturalis. Teori strukturalis yaiku nganalisis sastra saka unsur pamangune. Cerkak kang badhe kita bahas yaiku cerkak kanti irah-irahan “Buruh Tebang” dening Yofi Prayoga kang ana sajrone Majalah Jayabaya edisi minggu kaping 3 wulan September 2019. Miturut panliten, cerkak iki nduweni konflik-konflik kang ngamot amanat utawa pitutur uga nilai-nilai social kang kinandhut sing diajab bisa migunani tumrap kauripan bebrayan jaman menika. Dadi kang dikandhut cerkak iki dadi alesan utama cerkak iki pantes ditliti lan dikaji. 2. ISI 2.1 Sumber Data a. Irah-irahan : Tebang Tebu b. Pagripta : Yofi Prayoga c. Sumber : Majalah Jayabaya 03 Minggu ke 3 September 2019 d. Kaca : 28 2.2 Tema : 2.3 Unsur Pambangun : a. Unsur Intrinsik : 1. Tema : 2. Paraga lan Watak : Rekta : 1. Sambatan. :Pikirane Rekta tansaya jeru, ngelingi iki wulan pasa, sedhela maneh wis riyaya. Rega kabutuhan, mesthi mundha, dene asile nyambut gawe isih pancet wae. Mandheg, ora ana undhake. 2. Ora trimo : dheweke semu protes, ngundhamana pamretah sing sajak mung ngakali wong kaya dheweke, ada-ada yen sekolah kuwi gratis, nyatane tetep isih kudu mbyar kon tuku buku. Jenar : 1. Kurang syukur : Pakaryan-pakaryan mau bisa digayuh jalaran kanca-kancane nduweni ijazah, merga nduweni dulur ing genah, ora kaya dheweke sing ora tau sekolah lan ora tau ngerti sapa bapake. 2. : “Apa mung bakal kaya ngene uripku?” embuh Pasrah marang sapa pitakone katuju. Pingul : 1. Sayang kulawarga : Malah-malah dheweke wedi, samar yen mung nggunakake KIS mengko gek perawat utawa bidan panggone lairan ora karuwan anggone ngramut bojo lan anake. Langking : 1. Ora Pedhuli : Sajak ora ngreken marang kahanan sakiwa tengene. 2. Sujana : Rasa Sujana ngebaki atine , apa jalarane dene bojone sesasi iki ora ana kabare babar pisan. Wong lanang setengah tuwa : 1. Santai – Ora nduwe beban : Wong lanang setengah tuwa iku banjur menyat saka lungguhe, mlaku menyang garasi nyengklak sepedha Gazelle, terus metu mancal sepedhahe, ngukur dalan, tanpa ana perkara sing ngeboti pikiran, butuhe mung ngentekake wektu sinambi ngenteni adzan maghrib. Bocah Cilik : 1. Subasita kang apik. : dibuktikake nalikane dheweke kandha yen arep njaluk tebu kanthi subasita kang apik. “ Lik, njaluk tebune ya!” 3. Latar : a. Panggonan : Emper Omah : ana wong lanang setenagah tuwa thenguk-theguk ing emper omahe Garasi : Wong lanang setengah tuwa iku banjur menyat saka lungguhe, mlaku menyang garasi nyengklak sepedha Gazelle, Sawah : ing carita iki ora disebutake yen ta latar panggonan ana ing sawah, ananging bisa didudut saka carita, yen ana saperangan wong 4 buruh tebang tebu lagi ngalamun mikirake uripe sakwise kesel makarya, sawetara ngenteni trek sing bakal ngemot tebu kuwi. Banjur bisa didudut yen ta sawah kuwi uga salah sawijine latar panggonane. b. Wektu : Siyang : Srengenge manjer ing tengah dina. Sore : Butuhe mung ngentekake wektu sinambi ngenteni adzan maghrib c. Swasana : Sedhih : menika bisa di dudut saka alur crita sing nyritakake kesedhian paraga-paraga sing lagi mikirake uripe sing kurang. 4. Alur : Maju Orientasi : Carita diwiwite nalikane ana wong papat sing lagi makarya yaiku tebang tebu. Srengenge manjer ing tengah dina, ngumubake wong papat kuwi singlagi ngenteni tekane trek, sing bakal ngangkut tebune. Rising Action : Sauntara ngenteni trek. Wong papat mau, sing jenenge Rekta, Jenar, Pingul lan Langking nyoba ngleremake pikire, nglelejar raga kang wiwit esuk di peres nggo nyambut gawe. Klimaks : Kabeh padha umyeg karo pikirane dhewe-dhewe. Kayata Rekta sing lagi bingung ngenani sekolahe anak e. Jenar sing mikirake uripke sing mung ngene wae, ora ana kemajuan. Pingul lagi mikirake bojone sing bakal nglairake, lan Langking sing sajake ora pedhuli ananging dheweke uga mikir bojone sing kerja dadi TKW ananging ora tau ngabari. lamunan pikire wong papat mau buyar, nalikane ana bocah cilik sing kandha (matur) yen arep njaluk tebune kanggo buka mengko.sakwise nyawang bocah cilik mau lan wenehi tebu, banjur wong papat mau ganti mikirake nalikane umur kaya bocah cilik mau sing sik umur 10 taun, kelingan urip jaman cilike dhewe-dhewe. Anti Klimaks : Nalikan wong papat padha mlayu nggoleki wangulan saka sekabehe pitakone ngenani uripe, trek sing dienteni wiwit mau teka. Wong papat mau kudu bali meres tangane maneh. Resolution : Mari anggone momot, Rekta, Jenar, Pingul lan Langking padha bali menyang omae dhewe-dhewe, pikirane kumleyang adoh, kaya kembang tebu kabur katerak abgin ketiga. 5. Sudhut Pandhang : Wong Katelu.(Sekabehe ngerti). 6. Gaya Basa : Migunakake basa Jawa saben dina. 7. Amanat : kudu luwih isa syukur karo uripe. Amarga sekabehe urip ing donya kuwi wis diatur karo sing kuwasa. Syukur lan ngupaya uga aja lali dunga, sing utama kanggo cekalane urip supaya tetep mulya. d. Unsur Ekstrinsik : 1. Latar Belakang Masyarakat : Yaiku ngenani masalah kauripan, kayata ekonomi. Sing ndadekake masalah, kurange ekonomi lan rega kebutuhan sing mundhak ndadekake masalah utama sajrone masyarakat. Amarga ora setara anggone olehe duwet karo kebutuhan sing akeh. 2. Nilai Kang Kinandhut Nilai sosial : : Kerja keras kanggo nyukupi kebtuhan urip ing saya suwi saya mundhak. Nilai Moral kahananane. 3. Panutup : Anggone urip kudu tetep syukur sekabehe